Κρίσεις του Πανικού – Τί πρέπει να θεραπεύσουμε;

---

Είναι εκκωφαντική η σεισμική δόνηση για τον άνθρωπο που παθαίνει κρίση πανικού. Το αίμα παγώνει. Ο χρόνος σταματά. Τις περισσότερες φορές δε, καμιά απτή κατάρρευση δεν γίνεται ορατή από τα οξυδερκή καρδιογραφήματα, οξύμετρα, υπερηχογραφήματα... Ούτε, συνήθως, αποκαλύπτεται σοφός χρησμός στις μαντικές εξετάσεις αίματος. Ακόμη χειρότερα ηχεί το ανακουφιστικό, συγκαταβατικό ύφος του ειδικού που καθησυχάζει: «Είναι απλά άγχος». Ωστόσο ο Δανός γιατρός του «φόβου και του τρόμου», Søren Kierkegaard, μας έχει διδάξει πως το άγχος είναι «ο ίλιγγος της ελευθερίας».

Για ποια ελευθερία όμως ακριβώς μιλάμε;

Οι ειδικοί, ανάλογα με την θεωρητική τους καταγωγή, προτείνουν διαφορετικές εξηγήσεις για ετούτη την ιδιότροπη μορφή ψυχικής ελευθερίας: 1) μια απορρύθμιση του συστήματος «πάλης- φυγής» εξαιτίας ξεκούρδιστων νευροχημικών δραστηριοτήτων, 2) μια καταστροφολογική ερμηνεία των αθώων σωματικών σημάτων που ενεργοποιούν κακοποιητικά «γνωστικά σχήματα», 3) την ασυνείδητη σύγκρουση ψυχικών κατηγοριών με διαφορετικές «ατζέντες» - φόβος, επιθυμία, οργή. 4) το τρομαγμένο ξύπνημα ενός τραύματος από τον εφιαλτικό ύπνο του, και ούτω καθεξής…

Οι περισσότεροι θεραπευτές ωστόσο θα συμφωνούσαν πως μια κρίση πανικού είναι περισσότερο θορυβώδης παρά επικίνδυνη. Είναι θα λέγαμε μια καθαρά μουσική διαταραχή. Ένα απρόσκλητο, κακόφωνο μπουλούκι κρουστών δίχως μαέστρο.

Ο Καντ μας διδάσκει πως η μουσική ανήκει στο «ελεύθερο παιχνίδι», στον κατεξοχήν προνομιακό, αισθητικό χώρο της «σκοπιμότητας χωρίς σκοπό».

Οι κρίσεις πανικού αποδεικνύουν πως ακόμη και οι καθαροί ουρανοί τελικά φοβούνται τις αστραπές. Ευχόμαστε να υπήρχε έστω ένα σύννεφο υποσχετικό για μια αναζωογονητική συναισθηματική μπόρα. Λίγη υγρασία φαντάζει αναγκαία σε αυτή την στεγνή κατάσταση της ορεινής και απόκρημνης ψυχικής «Αρκαδίας». Λίγη ποτιστική βροχή δακρύων στο άγονο σταμάτημα της ανάσας που ωστόσο αποθεώνει την ζωή… στις ρωγμές μιας στέρφας γης που έχασε οριστικά την γαμήλια επαφή της με τον αγαπημένο της ουρανό.

Όπως και να έχει οι κρίσεις πανικού, είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα της ελευθερίας της ψυχής. Την ψυχή εδώ θα μπορούσαμε να την ορίσουμε ως εκείνο το «τίποτα» που καθορίζει τα πάντα: είναι η αόρατη νοητική υπεραξία που αγαπά να κρύβεται στο βάθος κάθε πολιτισμικού φαινομένου και μας αποκαλύπτεται μονάχα την στιγμή που την δημιουργούμε στοχαστικά, την στιγμή που προσφέρουμε μια συναισθηματική ζεστασιά, μια ζωηρή περιέργεια για το «νεκρό γράμμα» των αντικειμενικών συμβάντων. Η Κρίση Πανικού αποκτά πραγματικά ψυχολογική αξία μόνο όταν φλεγόμαστε από την αδυναμία να την κατανοήσουμε. Μας οδηγεί στην διαπίστωση πως το γεμάτο «τίποτα» της ψυχής είναι μια πρόκληση προς την εκπαίδευση για μια νέα ματιά στον εαυτό μας και τον κόσμο. Μια ματιά που τελικά τον εμπλουτίζει…

Όσοι πάσχουν από κρίσεις πανικού, έστω και διαισθητικά, αντιλαμβάνονται πως τελικά οι Πανικοί τους είναι αυτοί που βρίσκονται σε κατάσταση κρίσης.

Οι ορφανοί πανικοί μας αναζητούν επειγόντως περιεχόμενο. Σαν ο σωματικός μας εαυτός να γίνεται για εκείνους ένα αμφιθυμικά φιλόξενο σπίτι για να στεγάσουν τον φόβο και την έκσταση, την διαρκή μας πάλη να δεχτούμε πως είμαστε δημιουργοί αλλά και πλάσματα, για τις ιδέες εκείνες που μπλέχτηκαν όπως τα καλώδια των φορτιστών σε συρτάρια ξεχασμένων αληθειών.

Η θεραπεία με αυτή την έννοια, ίσως να μην είναι μόνο η αγχολυτική ανακούφιση του πάσχοντα. Εκείνο που χρειάζεται επειγόντως θεραπεία είναι ο ίδιος ο Πανικός μέσω μιας αναμνηστικής αφήγησης της τραγόμορφης ύπαρξης του, την αναγνώριση της νοσταλγίας του για τους παρθένους αγριότοπους της ψυχικής τοπογραφίας που εξωραΐστηκαν τουριστικά στο παζάρι «εμπειριών» του Εγώ. Αναζητά επαναπατρισμό στην γεμάτη μυστήρια μοναχικότητα της υπομονετικής ποιμενικής των ονειροπολήσεων μας. Μια επιθετική ερωτοτροπία με το ταπεινωμένο ένστικτο. Άλλωστε ο Πανικός είναι συγγενής της επιθυμίας και αναπάντεχος αγγελιοφόρος μιας αναβεβλημένης περιπέτειας. Απαιτεί ευγενική προσέγγιση, έστω και αν η παροιμιώδης αγένεια του, γαργαλά δυσφορικά το ηθικό μας αισθητήριο,.

Οι Πανικοί- και λιγότερο εμείς- χρειάζονται θεραπεία κυρίως εξαιτίας της βαθιάς τους μελαγχολίας. Είναι στρυμωγμένοι σε εγχειρίδια διάγνωσης και στατιστικής, νικημένοι από μικροσκοπικά αλλά θαυματουργά Xanax. Αυτοί που κάποτε γιόρταζαν την εκδοχή της ζωής σαν οργιαστική φαντασία, που σαν τον χορηγό τους τον Πάνα αναζητούσαν να ενώσουν το βάρβαρα σωματικό με την αέρινη ομορφιά της νύμφης… Από κυνηγοί κατάντησαν κυνηγημένοι.

Ο Πανικός για να πάψει να βρίσκεται σε κατάστασης κρίσης, μου φαίνεται πως απαιτεί μια επαρκή ναρκισσιστική ενδυνάμωση. Μια επαλήθευση της φιλοσοφικής του αξιοπρέπειας, σε έναν κόσμο που όσο πιο πολύ αναζητά την ασφάλεια, τόσο πιο βαθιά βουλιάζει στην βία. Ίσως η θεραπεία απαιτεί μια αντιστροφή. Αντί να κοιτάμε τον πανικό με το κριτικό, βελτιωτικό μας βλέμμα, θα χρειαζόταν να τον αφήσουμε να μας κοιτάξει εκείνος. Να νιώσουμε ξανά σημαντικοί αρκετά, ώστε να απαχθούμε από τα αναπάντεχα ψυχικά φαινόμενα που ενώ μας φαίνονται εχθρικά(ταπεινωτικά, παθολογικά κοκ.), στην πραγματικότητα μας έχουν ανάγκη απόλυτη για να υπάρξουν. Για να πουν την ιστορία τους…