top of page

Φοβική ενδοσκόπηση

Ένα απειροελάχιστο λεξικό

Ο Φόβος είναι μια κοσμική δύναμη. Καρπός της συνουσίας του Άρη με την Αφροδίτη, ενσαρκώνει την αισθαντική ιαχή που απαιτείται στην καθημερινή μας πάλη με την ζωή. Που θα ήταν άραγε το κεντρί του, εάν δεν διέθετε συγγένεια πρώτου βαθμού με την επιθυμία; Στριφνός μέντοράς του ο θάνατος. Ρυθμικός παρτενέρ η ταχυκαρδία. Η ανάσα του είναι κοφτή και ακανόνιστη σαν το πέταγμα σαστισμένης κουκουβάγιας. Το δέρμα γίνεται τραχύ, οι πόροι διεκδικούν επιτέλους ορατότητα: ανατριχίλα! Ο φόβος στεγνώνει τα χείλη, γουρλώνει τα μάτια, χλομιάζει ροδαλά μάγουλα. Σφίγγει ή λύνει τα σωθικά, ακυρώνοντας την συνήθη σιωπή τους. Διαθέτει αμφίβολο μαντικό χάρισμα. Δοκιμάζει την μακαριότητά μας, τζογάροντας σε μια ρουλέτα δυσοίωνων προαισθημάτων. Ο φόβος είναι ένας δάσκαλος που επιμένει να κραδαίνει ξύλινη, τιμωρητική ράβδο. Ο φόβος είναι ένας κακότροπος συμπαντικός φαρσέρ που διαρκώς μας προκαλεί να αντιμετωπίσουμε τα μυστηριώδη ορόσημα του. Ετούτη η κακή του συνήθεια, παράγει ανθρώπινα συντρίμμια ή ήρωες. Ανήμερα θηρία, σακατεμένους μάρτυρες, δαμαστές του τερατώδους, θεμελιωτές του πολιτισμού, ποιητές της δικαιοσύνης.

Wild Horses

Όμως στο μικρό κείμενο μας, θα επιχειρήσουμε μια εμπρόθετη λησμονιά του Φόβου και θα επιδοθούμε σε μια ασυνήθιστη, είναι η αλήθεια, απόπειρα εγκωμιασμού των πικρών του απομιμήσεων που στην κλινική γλώσσα ονομάζουμε «φοβίες». Θα τολμήσουμε να μαντέψουμε το περιεχόμενο από τις εγκυμονούσες με μέλλον κάψουλες των φοβικών συμπτωμάτων. Εκείνες τις γεμάτες με ψυχολογικό σφρίγος και νοητικοσυναισθηματικό πλεονασμό ντροπιαστικές συναντήσεις μας με το φετιχιστικό αντικείμενο του ανεξήγητου τρόμου. Ο μικρός Χανς, εκπαίδευσε την ψυχαναλυτική αντιληπτικότητα, να αναγνωρίζει σε μια παιδική φοβία για τα άλογα, το θαλερό χλιμίντρισμα της μελλοντικότητας ενός ανέτοιμου εαυτού. Ο γρίφος της φοβίας του, στάθηκε αποκαλυπτικός της άνισης αναμέτρησης του μικρού αγοριού με τη νομοτελειακή αν και άγουρη συνάντηση του με ενηλικιωμένες εκδοχές του εαυτού.

Πολύ συχνά αποδίδουμε την φοβία σε αναστημένα ερείπια τραυματικών και μερικώς μεταβολισμένων συμβάντων που αναβιώνουν την ιστορική τους αλήθεια σε μια μετατοπισμένη (displaced) συμβολική τοπογραφία. Φόβοι ευνουχισμού, παραβιαστικές εισβολές, απαρνημένες εχθρότητες, κολάσιμες λαιμαργίες, προδομένες αγάπες, αναβιώνουν, σχεδόν θεατρικά στις στιγμές όπου θριαμβεύει η εξευτελιστική παράλυση της φοβίας. Οι φοβίες συνήθως εμπνέουν μια “φιλοσοφία της καχυποψίας” (Ricoeur), μια διάγνωση κάποιας μορφής παλινδρόμησης. Ωστόσο είναι ένα σοβαρό λογικό σφάλμα να απογυμνώνουμε την παλινδρομητική «φιλοδοξία» από την ουσιώδη της καταγωγή που αναπόδραστα παραπέμπει στην δοξολογία της ενδεχομενικότητας. Σε κάθε παλινδρομητικό μας ολίσθημα, παραμονεύει η αρχετυπική προσδοκία του αιώνιου παιδιού (puer aeternus) που ανήκει στην συνομοταξία των δαιμονίων που διακονούν την αναπόδραστη ροή του γίγνεσθαι. Δουλειά άλλωστε του παιδιού είναι να γλιστρά ανέμελα στην τσουλήθρα του χρόνου. Ανέμελο άφημα στο άγνωστο και μοιραία προσγείωση στο σκάμμα του επερχόμενου.

Ας επιχειρήσουμε ένα απειροελάχιστο λεξικό των φοβιών: 

- Ακροφοβία: ένας ίλιγγος κατάρρευσης που σπάνια υπαινίσσεται το ατύχημα αλλά μια ξέφρενη παρόρμηση να «πέσουμε». Σαν ένας μυστηριώδης εσωτερικός άλλος να παίζει με την ιδέα να πειραματιστεί με την ανεδαφικότητα της ύπαρξης μας. Αποκαλύπτεται άραγε, η αυτοκαταστροφική ορμή προσομοίωσης ενός φόβου κατάρρευσης, ή ο προαιώνιος πόθος για μια ουτοπική ικανότητα πτήσης; Πνευματική αιώρηση στους αιθέρες των ιδεών, δαιδαλώδους δημιουργικότητας και «Ικαρικής» παρατολμίας. Η ακροφοβία είναι η ψυχική απαλλοτρίωση ενός αυτοσυντηρητικού ενστίκτου προς όφελος μιας αφήγησης της αλήθειας πως «ριχτήκαμε στη ζωή».  

- Κλειστοφοβία: πνιγηρή σύσφιξη σε τόπους περιοριστικούς της φυσικής μας τάσης για σωματική και ψυχική διαστολή. Μάταιη αναζήτηση για εξόδους διαφυγής από μια καταβρωχθιστική ομοιομορφία ή δογματική δυσκαμψία. Φέρετρο ζωντάνιας και γύψος αυστηρής ορθοπεδικής των παρορμήσεων. Μα η κλειστοφοβία μπορεί να αντανακλά την πρώτη αμεσότητα μιας δειλής και ντροπαλής επιθυμίας για μια παραβιαστική έφοδο στους απέραντους ορίζοντες του άγνωστου. Πόθος απόδρασης από ασφυκτικά αμυντικά καταφύγια προς την ορμητικότητα της συναισθηματικής αλήθειας.

- Αγοραφοβία: βεβαιότητα αυστηρής επιτήρησης του σωματικού μας ίχνους στην δημόσια σφαίρα. Φρικαλέα αναμονή εξονυχιστικής διερεύνησης της εικόνας μας, υπό τον φόβο ακτινογραφικών βλεμμάτων του πυρήνα μας. Ενοχλητική ζάλη από την πλημμύρα της πολυκοσμίας που υπενθυμίζει την οργιώδη ζωτικότητα της διαφορετικότητας. Ανησυχία αποπροσανατολισμού σε ένα βουερό ανθρώπινο δάσος. Όμως η αγοραφοβία, μπορεί να είναι μια αναστολή της παρόρμησης να ξεχωρίσουμε. Φοβικό μπλοκάρισμα αλλά και πρόκληση για την αναγκαία ύβρι την εξατομίκευσης. 

- Υψοφοβία: μορφή εσωτερικής αξιολόγησης των υψηλών ιδανικών μας. Θερμόμετρο πληθωρισμένης ασυνείδητης φιλοδοξίας ή υπερβολικής εμπιστοσύνης στο στέρεο έδαφος της συνήθειας που διασφαλίζει την μανιασμένη αντίσταση μας να βουτήξουμε στα πάθη και βάθη της ζωής. Η υψοφοβία εορτάζει τον έλεγχο αλλά και την απώλεια του: την διαλεκτική τραμπάλα παντοδυναμίας και εμπιστοσύνης.  Άλλοτε είναι ένας αυστηρός χάρακας (ανα)μέτρησης μας με το ύψος των περιστάσεων. Άλλοτε δυσφορική νοσταλγία για ένα καταργημένο «Στερέωμα»: μετωνυμική συνάντηση με λησμονημένους ουράνιους γονείς.

- Μικροβιοφοβία: νικηφόρα προέλαση μιας καχυποψίας για την αλλαγή. Σαφής επίγνωση του Άλλου και απόπειρα ακύρωση της, μέσα από την επίμονη φαντασίωση μιας οσμωτικής μόλυνσης. Τελετουργική έκσταση και αποθέωση της διατήρησης μιας παρθενικής αυθεντικότητας. Αποκαλύπτει μια σπουδή στην διαισθητική επιτήρηση επικίνδυνων «ιδεών» που απειλούν να διεισδύσουν ύπουλα και να μεταλλάξουν την γαλήνη ενός πρωτόπλαστου εαυτού. Ψυχολογικό αντανακλαστικό αηδίας στην συγχιστική παρεμβατικότητα. Η μικροβιοφοβία εκπαιδεύει το βλέμμα στην ενατένιση του αόρατου. Είναι μια πνευματική άσκηση που επιμένει στην ανιμιστική ζωηρότητα της ύλης. Στην αμφιθυμία μας απέναντι στον θάνατο της μητέρας φύσης. 

- Κυνοφοβία: πρωτόγονος τρόμος συνάντησης με το πρωτόγονο… και εκείνο μπορεί να παραμονεύει πίσω από μια πασίγνωστη διασταύρωση της γειτονιάς ή να ξεφύγει από το λουρί της πολιτισμένης πειθαρχίας. Εξευτελιστικό ραντεβού με το ωμό ένστικτο και το κοροϊδευτικά εποπτικό του βλέμμα. Ο σκύλος, στην κατάσταση της κυνοφοβίας, διαφεύγει από την καρτεσιανή του μοίρα να είναι ένα τετράποδο αυτόματο και ξάφνου γίνεται προσωπικός εχθρός και δαιμόνιος διώκτης. Και μόνο η σκέψη του μας στερεί την δυνατότητα ανέμελης συμμετοχής στην πόλη. Η κυνοφοβία με αυτή την έννοια μπορεί να γίνει μια ανένδοτη άρνηση αυτονόητης «συμφιλίωσης» με τον «καλύτερο φίλο του ανθρώπου» που υπαινίσσεται τον δαμασμό. Θα μπορούσε συνεπώς να γράφεται και «κοινοφοβία».

Επικοινωνήστε
μαζί μου

tel - sms - Viber: 6973822290

emails: nsroussos@yahoo.gr - opusparvum@gmail.com

links: cgjung.gr -  imaginaltherapy.net

Αριθμός αδείας: 717/01.03.2004

Ανδρέα Κάλβου 67, Ζάκυνθος, 29100, 1ος Όροφος

Jungian Therapist
bottom of page